Duszpasterstwo Polaków przy parafii konkatedralnej pw. św. Aleksandra w Kijowie

BUDOWA KOŚCIOŁA  

Kościół św. Aleksandra, konkatedra diecezji kijowsko-żytomierskiej, to najstarsza ocalała rzymskokatolicka świątynia w Kijowie.

 W czasach carskiej Rosji Polacy zamieszkujący Kijów nie mieli szans aby uzyskać pozwolenie na budowę nowej, katolickiej świątyni. Podstępnie wykorzystali więc wizytę cara Aleksandra I w Kijowie. Ziemianie polscy, z Antonim Sawickim na czele, dla „upamiętnienia” tej wizyty w dniu 7 lipca 1815 r. otrzymali zgodę i zbudowali kościół pod wezwaniem św. Aleksandra. Dwa lata później 30 sierpnia 1817 r. archidiakon Joachim Grabowski poświecił kamień węgielny przyszłej świątyni. Autor pierwotnego projektu kościoła nie jest znany. Budowa świątyni przeciągała się. Było to związane ze zmianami politycznymi w Imperium Rosyjskim i brakiem funduszy. Ostateczny projekt nowej świątyni, jak można przeczytać na oficjalnej tablicy informacyjnej w językach: ukraińskim i angielskim, stworzył architekt A. Piller. Według polskich źródeł jednak, kościół w stylu późnego klasycyzmu ostatecznie, zaprojektował polski architekt F. Piechowicz, który wykorzystując, co prawda, projekt Pillera praktycznie całkowicie go zmienił, gdyż był za drogi. Budowę zakończono 1842 r. 30 sierpnia tegoż roku został on uroczyście poświęcony przez archidiakona kijowskiego Justyna Stejgwiłło, który jednocześnie został pierwszym proboszczem tej świątyni.

Niestety nie zachowały się do naszych czasów praktycznie żadne ilustracje czy fotografie (z wyjątkiem jednej) wyposażenia kościoła w jego pierwszych latach funkcjonowania. Musimy więc bazować jedynie na opisach jego wnętrza. W jednym z prze-wodników po Kijowie z epoki znajdujemy taki opis: Wewnątrz kościół jest bardzo przestronny i jasny. Oprócz głównego ołtarza ku czci św. Aleksandra jest jeszcze sześć bocznych: św. Anny, św. Apostołów Piotra i Pawła i św. Antoniego – z prawej strony; św. Anny, Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela – z lewej strony. Obraz nad ołtarzem głównym: Ukrzyżowanie, włoskiego artysty. Wydaje się, że w ten opis wkradł się błąd, gdy należy powątpiewać, czy były dwa ołtarze św. Anny.

Do czasu wybudowania kościoła św. Mikołaja w 1909 r., kościół św. Aleksandra był jedynym, dużym kościołem Kijowa, do którego uczęszczali praktycznie wszyscy katolicy tego miasta. Kościół był również miejscem polskich manifestacji patriotycznych przed wybuchem Powstania Styczniowego.

Po wybuchu rewolucji 1917 r. ziemie i parcele należące do parafii zostały znacjonalizowane, jednak kościół i duszpasterstwo w dalszym ciągu funkcjonowały.

LATA KOMUNISTYCZNEGO TERRORU  

3 sierpnia 1937 r. dotychczasowy proboszcz parafii św. Aleksandra ks. S. Kwaśniewski został aresztowany i oskarżony o prowadzenie działalności kontrrewolucyjnej. Dnia 21 września 1937 r. został rozstrzelany. Razem z nim zostało straconych kilkunastu innych aktywnych parafian.

Budynek kościoła upaństwowiono, parafię skasowano. Najpierw kościół ograbiono z co cenniejszych precjozów, a wszystko inne jak ołtarze, ambonę, ławki… wyrzucono na ulicę i Kijowianie palili nimi w piecach. Zabytkowe organy prawdopodobnie sprzedano, choć niektórzy twierdzą, że zostały one również zniszczone. Ponoć z piszczałek organów robiono rondle. Wnętrze świątyni zostało tak podzielone stropami, że powstały trzy piętra. W ścianach wybito dodatkowe okna. Toalety specjalnie umiejscowiono w miejscu dawnego prezbiterium. Robiono wszystko, aby zatrzeć sakralny wygląd budowli.

Do końca II wojny światowej w kościele znajdował się hotel robotniczy, a od 1946 r. otwarto w nim planetarium, które zajmowało górne piętra wraz z kopułą, a na dolnych piętrach umiejscowiono budynek ateizmu.

ZWROT I ODBUDOWA KOŚCIOŁA  

    Pod koniec lat 80-tych XX w. kijowscy katolicy zaczęli domagać się zwrotu swojej świątyni. Jednak na wszystkie pisma    i prośby władze kijowy odpowiadały kategoryczną odmową motywując ją tym, że krzyże kościoła będą dominować nad Muzeum Lenina (obecnie Dom Ukraiński).

Wierni postanowili, że w takim wypadku będą każdej niedzieli (niezależnie od pogody i pory roku) odprawiać Msze św. na monumentalnych schodach kościoła.

Pierwsza taka Msza św. została odprawiona 15 września 1990 r. W tym dniu ponad 200 osób zebrało się na placu przed kościołem. Na szczycie schodów ustawiono ołtarz. Mszy św. w intencji oddania kościoła przewodniczył ks. Jan Krapan, a razem z nim koncelebrowali: ks. Ludwik Martyniw i ks. Jerzy Nagórny. Nieugięta postawa i modlitwy wiernych i kapłanów zostały wysłuchane. Na początku 1991 r. Rada Miejska Kijowa wydała postanowienie o bezpłatnym zwrocie świątyni rzymskokatolickiej parafii. 13 stycznia 1991 r. kościół został na nowo poświęcony. Pierwszym proboszczem parafii został ks. Jan Krapan.

Remont kościoła i przywrócenie go do pierwotnego stanu okazał się niezwykle trudnym i żmudnym procesem. Prace remontowe przeprowadziła polska firma budowlana ENERGOPOL przy wydatnej pomocy parafian. Podczas trwania remontu w kościele cały czas trwały nabożeństwa. Stopniowo usuwano stropy, którymi podzielono nawę kościoła na piętra. Wśród rusztowań i gruzu trwała nieustanna i żarliwa modlitwa.

Dzięki ofiarom przekazanym przez katolików z Los Angeles    w słynnej ludwisarni Felczyńskich w Polsce zostały odlane nowe dzwony, które otrzymały następujące imiona: największy 2,4 t. – MB Nieustającej Pomocy, Jan Paweł II, św. Jan Chrzciciel i św. Antoni.  Cztery dzwony zawisły w wieżach kościoła, zaś piąty (najmniejszy) został umieszczony w krzyżu przed świątynią. Został on dedykowany „Pamięci Ofiar komunistycznego terroru”. W 2019 r. dzięki ofiarom Polaków (Dar serca z racji 100-lecia Niepodległości Polski) dzwony otrzymały nowe mechanizmy i są obecnie sterowane komputerowo głosząc chwałę Boga i wzywając do modlitwy nad stolicą Ukrainy.

Z czasem na chórze świątyni zamontowano małe 8-mio registrowe organy (obecnie znajdują się one przy prezbiterium) firmy „Geburder Oberlinder” ofiarowane przez katolików z Bawarii.

Dnia 7 października 1995 r. wyremontowany kościół poświecił biskup pomocniczy diec. kijowsko-żytomierskiej Stanisław Szyrokoradiuk. Choć w rzeczywistości trudno mówić o zakończeniu remontu, który faktycznie trwa do dnia dzisiejszego w postaci odtwarzania dawnego wystroju świątyni.

31 sierpnia 2002 r. w trakcie uroczystości związanych z jubileuszem 160. rocznicy pierwszego poświęcenia kościoła odbyła się inauguracja nowych, dużych organów firmy „M. Weise”. Organy posiadają 41 registrów i zostały one przewiezione z kościoła św. Marii Magdaleny z Herzogenaurach, archidiecezja Bamberg (Niemcy).

PAPIESKA WIZYTA

Dzień 25 czerwca 2001 r. w historii kościoła św. Aleksandra zapisał się złotymi zgłoskami. W tym dniu świątynię nawiedził papież Jan Paweł II, który przebywał w Kijowie w ramach swojej wizyty apostolskiej na Ukrainie. Zaraz po wejściu do świątyni udał się On do kaplicy, w której wówczas znajdowało się tabernakulum (na lewo od prezbiterium) i tam długo się modlił. Następnie miało miejsce spotkanie z duchowieństwem i nielicznymi parafianami, którym na to pozwolono.

Niestety ówczesne służby bezpieczeństwa Ukrainy nie pozwoliły otworzyć kościoła dla szerszej liczby wiernych. Pamiątką tej wizyty jest kielich podarowany przez Papieża dla świątyni i wpis w księdze pamiątkowej.

DUSZPASTERSTWO POLAKÓW

Od samego początku, gdy świątynia została zwrócona wiernym istniało przy niej Duszpasterstwo Polaków – odprawiane były Msze św. i nabożeństwa w języku polskim. Polacy z kraju i zagranicy wnieśli swój znaczący wkład zarówno w walce o odzyskanie świątyni, jak również w jej odbudowie. I tak jest do dnia dzisiejszego.

W latach 2010-2014 Kapelanem Polaków w Kijowie był ks. mgr lic. Leszek Tokarzewski TChr. Przez kolejne lata nie było oficjalnego Duszpasterza Polaków. Posługę tę pełnił ks. Michał Brankiewicz. Dopiero we wrześniu 2018 r. funkcję tę objął ks. dk. dr. Jacek Jan Pawłowicz i wykonuje ją do dnia dzisiejszego.

Zadaniem Duszpasterstwa Polaków jest pootrzymywanie polskich tradycji i kultury opartych na tradycyjnych, katolickich wartościach. Duszpasterstwo ma być platformą jednoczącą wszystkich Polaków Kijowa zarówno tych, którzy tu żyją od wieków, jak i tych którzy przyjeżdżają tu z Polski na jakiś czas (dyplomaci, przedsiębiorcy itp.).

Duszpasterstwo jest organizatorem różnorakich uroczystości rocznicowych, koncertów i innych wydarzeń o podłożu religijnym i patriotycznym. Pragnie łączyć ponad podziałami i w związku z tym chce współpracować ze wszystkimi, którym na sercu leży chęć podtrzymywania wiary i polskich tradycji, praca dla dobra polskiej społeczności Kijowa.